دیپلمات های ایرانی در آن برهه تلاش کردند تا با شکایت بردن به سازمان ملل و تلاش برای تشکیل گروه های ناظر، جامعه جهانی را برای معرفی عراق بعنوان آغازگر جنگ متقاعد کنند؛ این تلاش ها در حالی آغاز شد که صدام همچنان حمایت های کم و بیش کشورهای غربی و حمایت های تمام قد کشورهای عربی را پشت سر خود داشت و این موضوع باعث می شد که حتی امکان طرح چنین پرونده ای در سازمان ملل سخت و زمان بر باشد؛ با این همه تلاش های دستگاه دیپلماسی ایران جواب داد و در نهایت کار بررسی این پرونده در سازمان ملل آغاز شد.

عراق آغازگر جنگ شناخته شد

تلاش دیپلمات های ایرانی به نتیجه رسید و در سال ۱۹۹۱«خاویر پرز دکوئیار» (دبیرکل وقت سازمان ملل متحد)  با استناد به نظر گروه ناظر سازمان ملل متحد، رسما عراق را بعنوان آغازگر جنگ معرفی کرد و از خواسته ایران برای دریافت غرامت جنگی پشتیبانی کرد.

پس از معرفی عراق بعنوان آغازگر جنگ، فرآیند بررسی خسارات وارد شده به ایران آغاز شد و در نهایت خسارات وارده به ایران در طول جنگ هشت ساله، ۹۷ میلیارد دلار برآورد شد؛ رقمی که بسیار با واقعیت فاصله داشت و اعتراض ایرانیان را نیز برانگیخت؛ تعیین غرامت 97 میلیارد دلاری در حالی رقم خورد که تنها خسارات مستقیم وارده به کویت توسط عراق در جنگ اول خلیج فارس ۲۴۰ میلیارد دلار برآورد شده بود؛ در حالی که کویت در قیاس با ایران کشوری بسیار کوچک تر بود و در مقایسه با ایران، زیرساخت چندانی نیز نداشت که از بین رفته باشد.

انفعال برای دریافت غرامت از عراق

با وجود تعیین عراق به عنوان آغازگر جنگ و تعیین غرامت از سوی سازمان ملل، موضوع دریافت غرامت از عراق در سایه دیگر اتفاقات منطقه ای به حاشیه رفت و هیچ وقت بصورت جدی از سوی مسئولان ایران در دستور کار قرار نگرفت؛ دولت هاشمی خود را درگیر سازندگی و مسائل بعد از جنگ می دید؛ دولت خاتمی با آغاز تحولات عراق، ضعیف شدن صدام و فقر اقتصادی عراق همزمان شد و دولت احمدی نژاد نیز به دلیل حمایت از دولت های بعد از صدام و تعمیق روابط با عراق بحران زده به سراغ دریافت غرامت نرفت.

البته در شهریور ۱۳۸۹ کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با تهیه طرحی دولت احمدی نژاد را ملزم به پیگیری اخذ غرامت های جنگ کرد؛ تا دریافت غرامت از عراق علاوه بر وجهه قانونی بین المللی، به عنوان تکلیف قانونی دولت نیز مطرح شود، البته این قانون که در بحبوحه اختلافات مجلس و دولت به تصویب رسیده بود، از سوی دولت محمود احمدی نژاد اجرا نشد و در کنار باقی قوانین اجرا نشده دولت دهم بایگانی شد.

مجلس و موضوع دریافت غرامت جنگ

بعد از تصویب قانون دریافت غرامت جنگ از عراق علاء الدین بروجردی رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس هشتم در گفت و گو با نگارنده که در آن برهه بعنوان خبرنگار پارلمانی فعال بود، تأکید کرد که موضوع دریافت غرامت از عراق به دلیل حمایت از دولت تازه قدرت یافته عراق که جایگزین نظام بعثی ها شده مطرح نخواهد شد، اما در آینده این موضوع باید بررسی شود.

اما سردار کوثری که عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس هشتم است با تاکید بر پیگیری حق ایران برای دریافت غرامت از عراق، تصریح کرد که روابط ایران و عراق نافی حقوق ملت ایران نیست و ایرانیان حق دارند از کشور عراق به عنوان آغازگر جنگ علیه ایران، غرامت دریافت کنند و مجلس نیز حتما پیگیر دریافت این غرامت خواهد بود.

غرامتی برای تحمیل 2هزار و 920 روز جنگ

«طولانی ترین نبرد کلاسیک قرن بیستم» لقبی است که نظامی ها به جنگ عراق علیه ایران داده اند؛ جنگی که 2هزار و 920روز طول کشید و در تمام این مدت ایران تنها مشغول دفاع از مرزهای آبی و خاکی کشور خود بود. در این مدت بارها رژیم بعث عراق هزینه های میلیاردی برای تجهیز ادوات جنگی و تجهیزات نظامی خود صرف کرد و در این راه از نقض حقوق بشری فروگذاری نکرد.

عراق در طول هشت سال جنگ بارها علاوه بر حمله به مراکز غیر نظامی از بمب های شیمیایی علیه ایران استفاده کرد و در طول 378مورد حمله شیمیایی به شهرهای ایران ، باعث کشته و مصدوم شدن بیش از 50هزار ایرانی شد. امروز فرماندهان جنگ می گویند بیش از 400 هزار نفر در ایران قربانی استفاده عراق از سلاح شیمیایی شده اند و این روزها به دنبال مداوای عوارض این جنایت جنگی هستند.

خسارتی که عراق به ایران وارد کرد، چقدر است؟

صدام که آن روزها حمایت تام و تمام کشورهای عربی و غربی را پشت سر خود داشت، حمله به ایران را نبرد قادسیه نام گذاشته بود تا به خیال خودش خاطره فتح ایران به دست اعراب را دوباره زنده کند؛ توهم ابلهانه ای که نتیجه آن هشت سال جنگ مداوم میان دو کشور همسایه بود. جنگی که با کشته و زخمی شدن بیش از یک و نیم میلیون نفر پایان یافت.

این جنگ که «طولانی ترین نبرد کلاسیک قرن بیستم»  لقب گرفت، علاوه بر از بین رفتن هزاران نفر از سرمایه های انسانی دو کشور، در مجموع برای ایران یک هزار و 271 میلیارد دلار هزینه مستقیم و غیر مستقیم به همراه داشت که 627 میلیارد دلار آن هزینه مستقیم ناشی از هشت سال جنگ و 644 میلیارد دلار آن هزینه بازسازی ناشی از خرابی های جنگ برای ایران بود.

بر اساس آمارهای اعلام شده عراق در طول جنگ  ۷۴ تا ۹۱ میلیارد دلار برای هدایت جنگ و42 میلیارد دلار نیز برای واردات اقلام نظامی خرج کرده است؛ ایران هم حدود ۹۴ تا ۱۱۲ میلیارد دلار برای هدایت جنگ و 12 میلیارد دلار برای واردات نظامی هزینه کرده است. هزینه غیرمستقیم ناشی از کاهش درآمدهای نفتی و تولیدات کشاورزی دو کشور هم حدود ۵۶۱ میلیارد دلار برای عراق و ۶۲۷ میلیارد دلار برای ایران برآورد شده است.

سفیر عراق: به کویت غرامت دادیم؛ مسئله غرامت ایران هم باید حل شود

«مجید الشیخ» سفیر عراق در ایران زمانی که موضوع دریافت غرامت جنگ از عراق مطرح بود در گفت و گو با رسانه های ایرانی، پرداخت غرامت جنگی به ایران را هم رده تبادل اسرا دانسته و گفته بود: همان طور که مسأله اسراء، مفقودالاثرها و میله های مرزی آبی و خشکی حل شد، مسئله پرداخت غرامت جنگی به ایران نیز باید حل شود.

سفیر عراق همچنین درباره پرداخت غرامت جنگی این کشور به دولت کویت نیز اظهار داشته است: پس از جنگ با ایران، عراق جنگ با کویت را نیز تجربه کرد و مجموع مطالبات دولت کویت تحت الشعاع قطعنامه شورای امنیت، 41 میلیارد دلار بوده است که 34 میلیارد دلار آن از صندوق ویژه پرداخت شده و 7 میلیارد باقی مانده است. برای پرداخت این مبلغ مذاکرات و تفاهم هایی میان دولت های کویت و عراق صورت گرفت.